حسنا - فریز نفتی منهای ایران

فریز نفتی طرحی بود که از زمستان سال گذشته به وسیله عربستان و قطر کلید خورد؛ طرحی که بر مبنای آن به منظور جلوگیری از کاهش هرچه بیشتر قیمت نفت و به تبع آن، ایجاد روند صعودی برای قیمت نفت، میزان تولید نفت کشورهای عضو اوپک ثابت می‌ماند تا از افزایش عرضه به بازار که عامل اصلی کاهش قیمت نفت در دو سال اخیر شناخته می‌شود، جلوگیری به عمل آید.

البته این طرح عربستان سعودی مغایر با رویکرد قبلی این کشور به بازار نفت بود، چراکه یک سال پیش از آن – اوایل سال ٢٠١٥ میلادی – عربستان این استدلال را مطرح کرده بود که افزایش عرضه نفت به بازار از سوی کشورهای عضو اوپک، هم باعث حفظ سهمیه کشورهای عضو اوپک در بازار نفت در مقابل کشورهای غیراوپک می‌شود و هم در صورت کاهش قیمت نفت به زیر ٦٠ دلار، تولید نفت شیل و هر نوع نفت که استخراج آن هزینه‌های بالایی دارد، غیراقتصادی می‌شود و دوباره با کاهش عرضه از سوی برخی تولیدکنندگان جدید نفت، بار دیگر بازار به تعادل می‌رسد. همان زمان برخی کارشناسان علاوه بر آنکه استدلال عربستان را زیر سؤال بردند، این موضوع را مطرح کردند که اقدام عربستان در راستای تضعیف ایران است. طرح فریز نفتی زمانی مطرح شده بود که ایران و کشورهای ١+٥ به‌تازگی به توافق برای لغو تحریم‌ها رسیده بودند و این امر برای عربستان که حتی در مقطعی با گسیل‌دادن مقامات خود به محل مذاکرات، تمایل خود را برای شکست مذاکرات پنهان نکرده بود، پذیرفتنی نبود. به‌همین‌دلیل درست در شرایط پساتحریم که ایران آماده می‌شد تا همان‌گونه که اعلام کرده بود تولید نفت خود را به دوران پیش از تحریم‌ها برساند، عربستان طرح فریز نفتی را مطرح کرد تا حتی در صورت حمایت‌نکردن ایران از این طرح، ایران را به‌ عنوان مقصر اصلی کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی معرفی کند. اما طرح فریز نفتی به دلیل حمایت‌نکردن برخی تولیدکنندگان نفت که ایران در رأس آن بود شکست خورد و عربستان نیز تمایلی به پیگیری آن نشان نداد.

در آن مقطع زمانی، اندک‌اندک تولید نفت ایران افزایش یافت و با تدبیر وزیر نفت ایران که از ماه‌ها قبل از لغو تحریم‌ها، با طرح وعده بازگشت ایران به بازار نفت، بازار را نسبت به این موضوع واکسینه کرده بود، نه‌فقط افزایش عرضه نفت ایران به بازارهای جهانی موجب کاهش قیمت نفت نشد، بلکه در بازار هضم شد و مشتریان خود را خیلی زود پیدا کرد تا این طرح عربستان با شکست مواجه شود.

حال شش ماه پس از آن روزها، دوباره طرح فریز نفتی کلید خورده تا در آستانه نشست غیررسمی تولیدکنندگان بزرگ نفت – اعم از کشورهای عضو اوپک و خارج از اوپک - که اوایل مهرماه در الجزایر برگزار می‌شود، بار دیگر کشورها برای رسیدن به سقف تولید واحد به توافق برسند. اما نه‌فقط ایران، بلکه عربستان به‌عنوان بانی این طرح نیز هفته‌های اخیر به افزایش صادرات روی آورده‌ و این امر احتمال شکست نشست الجزایر را افزایش داده است. ایران اعلام کرده فقط در صورت رسیدن به سقف تولید چهار ‌میلیون بشکه در روز – که میزان تولید نفت ایران پیش از تحریم‌ها بوده – حاضر به مشارکت در طرح فریز نفتی است و عراق نیز همواره مخالفت خود را با طرح فریز نفتی اعلام کرده، چراکه معتقد است با توجه به برنامه‌های افزایش تولید و ذخایر نفت خام خود، سزاوار تولید نفت بیشتری برای عرضه به بازار است.

در این میان، ذکر دو نکته درباره ایران ضروری به نظر می‌رسد؛ نخستین نکته اینکه تولید نفت ایران پیش از تحریم‌ها، در مقطعی از مرز چهار‌میلیون‌و ٢٥٠ ‌هزار بشکه در روز نیز فراتر رفت و اگر تحریم‌ها رخ نمی‌داد، تولید نفت ایران در برنامه پنجم توسعه باید به پنج ‌میلیون بشکه در روز می‌رسید. بنابراین حتی رسیدن به سقف چهار ‌میلیون بشکه در روز نیز نمی‌تواند عدد مناسبی برای مشارکت ایران در طرح فریز نفتی باشد، چراکه ایران می‌تواند تولید نفت خود را باز هم افزایش دهد. به‌ویژه با توجه به اینکه اندک‌اندک قراردادهای جدید نفتی هم به نتیجه می‌رسند و این امر می‌تواند روند افزایش تولید ایران را تسریع کند و از سوی دیگر، ایران برای افزایش رشد اقتصادی خود، نیاز مبرمی به افزایش صادرات نفت خود دارد.

نکته دوم این است که پافشاری بر حق افزایش تولید نفت ایران، نه یک اصرار دولتی یا سیاسی، بلکه یک آرمان ملی است که همگان باید از آن دفاع کنند. رسیدن به تولید پنج ‌میلیون بشکه نفت در روز، یک حق ملی برای ایرانیان است که اثر مثبت آن در قالب افزایش رشد اقتصادی کشور در زندگی مردم نمایان خواهد شد و دولت و وزارت نفت، همان‌گونه که تاکنون در قبال این حق بدیهی پافشاری کرده‌اند، همچنان لازم است این حق را پیگیری کنند. فراموش نکنیم کشورهایی مقصر وضعیت کنونی و عرضه بیش از حد نفت در بازار هستند که نظام سهمیه‌بندی اوپک را لغو کردند و متأسفانه دولت قبلی ایران نیز در این قصور بزرگ، شریک است. این حق کشور ماست که برای بازگشت به سهمیه قبلی خود و همچنین تداوم روند افزایش تولید، در طرح فریز نفتی مشارکت نکند، چراکه ابتدا لازم است کشورهایی تولید خود را فریز کنند که با لغو نظام سهمیه‌بندی، تولید خود را بی‌ضابطه افزایش دادند و در حقیقت آنها مسئول نابسامانی در بازار نفت هستند. بنابراین محتوای طرح فریز نفتی باید منهای ایران تعریف شود و این موضعی است که ایران، بدون آنکه متهم به تخریب بازار نفت شود، می‌تواند پیگیری کند کمااینکه در سال گذشته و پس از لغو تحریم‌ها نیز با موضعی هوشمندانه بدون آنکه متهم به تخریب بازار شود، تولید خود را در بازار نابسامان نفت افزایش داد و بازار نیز آن را جذب کرد.