حسنا - بودجه تنظیم کننده روایط حاکمیت و جامعه

نگاه جامع به بودجه ، توصیه هایی خاص برای بودجه ریزی

همت قلی‌زاده عضو شورای مرکزی حزب مردم سالاری

بودجه رگولاتور و تنظیم کننده رابطه بین حاکمیت و مردم در قالب اعداد است. در حقیقت بودجه ریزی بعنوان گام سالانه برنامه های بلند/میان مدت به معنای نظم و نظام بخشیدن به ساختار بروکراسی کشور و الزام به پاسخگو کردن حاکمیت در برابر مردم است، به همین دلیل است که هر جا صحبت از بودجه مطرح می شود بلافاصله مبحث کنترل آن برجسته می شود.

بودجه ریزی طراحی مسیر حرکت کشور در یکسال آینده است که در آن تمام معیارها، شاخص ها و الزامات حکمرانی خوب طراحی می شود و تمام هم و غم نظام برنامه ریزی در سال اجرا، حرکت مجموعه نهادهای اداری در این مسیرِ از پیش طراحی شده است. بسیاری از این صحبت ها و سخنرانی ها و .. که توسط مقامات انجام می شود ممکن است بر فضای فکری جامعه موثر باشد اما آنچه که مهمتر است چگونگی تبلور آنها در بودجه است. این سند بودجه و میزان پایبندی به آن است که کیفیت و کارایی چهره حاکمیت را در قالب اعداد و ارقام به تصویر می کشد . بعلاوه اینکه تمام متغیرهای کلان اقتصادی ، نحوه و جهت تغییر آنها متاثر از همین فرایند بودجه ریزی است. بنابراین، یک کارشناس بودجه ریز در هنگام بودجه ریزی، باید اشراف کلان بر همه ارکان ، اهداف و فعالیت یک دستگاه (مجموع دستگاهها) داشته باشد.
بودجه ریزی علاوه بر داشتن تخصص و دانش، به اخلاق و رفتار بودجه ریز هم وابسته است. در واقع یک بودجه ریز علاوه بر برخورداری از دانش مربوطه، باید از شهامت، شجاعت ، قدرت تصمیم گیری، صداقت و دلسوزی هم برخوردار باشد. نکته مهم تر اینکه، هر اندازه ساختار یک کشوری مبهم، غیرشفاف و رانتی باشد، نوشتن بودجه منظم، کارآ و شفاف سخت تر می شود.
کاهش سطح بودجه به رشد کمی ارقام، سطحی نگری آن در قالب جمعبندی چند روزه و به شوخی گرفتن آن، در حقیقت ریشه به تیشه دموکراسی نیمه جان در کشور تلقی می شود. بودجه و کنترل آن در اصل نماد اول پایبندی به قانون در جامعه تلقی می شود و این مساله از طریق شکل گیری فرهنگ تکنوکراتیکِ خاص، بشدت بر روی فرهنگ بخشهای مختلف تاثیر می گذارد. بودجه ریزی آنجا سخت تر می شود که در حین فرایند بودجه ریزی مسائل اخلاقی واقعی و کاذب هم در آن دخیل می شود، کیفیت بخشنامه ها و ضوابط، میزان درک و حس نسبت به اعداد، باور سالانه بودن بودجه، اشراف به اسناد مرتبط و بخصوص قوانین مرتبط با بودجه ریزی ، چگونگی ارتباط دادن سند بودجه به فعالیت های سنوات قبل، میزان قابلیت اتکا به اسناد مالی، سرعت تحلیل از ارقام ، اطلاع از روند ده ساله فعالیت کلان دستگاه، کیفیت مدیران مستقر جملگی از شاخص های موثر بر بودجه است . یادمان باشد ارقام بودجه فقط برای یکسال طراحی می شود، یادمان باشد در نوشتن بودجه، نسبت به اصول بودجه درک کاملی داشته و باید هم رعایت شوند، یادمان باشد بودجه یعنی سرنوشت یک سال بعد یک دستگاه که علاوه بر تاثیر گذاری بر زندگی کارمندان شاغل بر بخشی از جامعه هم تاثیرگذار است. با توجه به مطالب گفته شده، تلاش شود نسبت به تک تک اعداد حساسیت نشان داده شده و تلاش شود تا نسبت به فرآیندها و اعداد، اشراف و درک خوبی داشته باشید و در صورت مبهم بودن سعی کنید آن را از متخصصانی که می شناسیم بپرسیم که این مساله هیچ ایرادی هم ندارد زیرا بودجه ریزی یک کار تیمی بشمار می رود و از زمانی که که بودجه می نویسید به فکر نحوه کنترل آن هم باشید.
هرگز یادتان نرود که خمودگی و خمیدگی در بودجه ریزی صدمات جبران ناپذیری به کشور وارد می سازد. در اهمیت بودجه همین بس که حدود ۷۰۰ سال پیش در انگلستان و حدود ۱۰۰ سال پیش در ایران که وزیران مالیه می خواستند اولین سند بودجه که فقط حاوی یک عدد (به زبان امروزی مالیات) بود را به مجلس تحویل دهند ترور شدند!
همت قلی زاده
مدرس دوره های بودجه ریزی